Phòng tránh bệnh xương khớp như thế nào?

12/09/2019 02:10 | Xương khớp dinh dưỡng

Phòng tránh bệnh lý xương khớp ngay từ khi còn nhỏ bằng ăn uống lành mạnh, bổ sung hoa quả, chất xơ, luyện các bài tập đúng độ tuổi. 

Bác sĩ Trần Quốc Khánh, Khoa phẫu thuật cột sống - Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, cho biết tăng cân, béo phì là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây thoái hoá, tổn thương xương khớp, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Nhiều bậc cha mẹ chưa ý thức được rằng chính trọng lượng quá lớn của con trẻ đã dồn ép lên bề mặt các khớp, đặc biệt các khớp vùng thấp như cột sống lưng, khớp háng, khớp gối, khớp cổ chân. Hệ thống xương khớp chưa kịp hoàn thiện đã vô tình làm các cháu bị tổn thương xương khớp từ rất sớm, dù có thể lúc đó trẻ có rất ít hoặc chưa có triệu chứng. 

Một số trẻ béo phì được cha mẹ khuyến khích chạy bộ, nhảy, đá bóng, chơi bóng rổ... Tuy nhiên, thực tế những môn thể thao đó lại không thực sự phù hợp. Theo bác sĩ, nên giảm cân cho trẻ bằng cách giảm chế độ ăn uống, tăng cường đi bơi, đạp xe, làm việc nhà. trẻ nhỏ cần hạn chế uống nước ngọt có ga, ăn đồ chiên rán. Thực phẩm chế biến sẵn thiếu chất xơ, thiếu vitamin, khoáng chất. Ngược lại, chúng lại chứa quá nhiều mỡ, muối, đường tổng hợp, gây hại cho sức khỏe", bác sĩ Khánh cho biết. "Các món như bún, phở, hủ tiếu, pizza, mì các loại... là bột tinh luyện, cung cấp nhiều năng lượng nhưng ít chất xơ, vitamin và khoáng chất, nếu muốn giảm cân thì không nên ăn.

Ở người lớn, người già, người thừa cân, béo phì cũng ưu tiên giảm ăn uống và tăng cường tập các bài  tập yoga, suối nguồn tươi trẻ, bài tập với bóng, gym tại nhà và đọc sách, kết hợp dinh dưỡng từ hoa quả, cá tươi, duy trì vận động thể chất mỗi ngày.

Chế độ ăn hàng ngày có liên quan đến các bệnh lý xương khớp. Ảnh: Health

Ngoài vận động, ăn uống, theo bác sĩ Khánh, làm việc một tư thế quá lâu (lái taxi, ngồi may, ngồi sửa đồng hồ, dân văn phòng ngồi máy tính...) dẫn tới việc tăng áp lực lên bề mặt một số khớp nhất định, đồng thời giảm lưu thông khí huyết, tăng nguy cơ huyết khối, tắc mạch và suy giãn tĩnh mạch, teo cơ, loãng xương. Vì vậy, cứ tối đa 90 phút bạn nên đứng dậy đi lại, vươn thở, ép giãn, xoay khớp cổ tay cổ chân, khớp gối, khớp vai và gấp ưỡn cột sống lưng, cột sống cổ.

Nghỉ ngơi trên giường kéo dài có thể dẫn đến "phản tác dụng" nếu chúng ta không ý thức duy trì vận động thể dục tại chỗ. Ví dụ sau phẫu thuật cột sống, bạn nên tập vận động các khớp tay, khớp chân dù đang nằm trên giường.

"Rất nhiều bệnh nhân, đặc biệt người cao tuổi vì nằm quá lâu không chịu vận động dẫn đến lúc ra viện bị cứng khớp, dính khớp, loãng xương, teo cơ, loét vùng tì đè... khiến việc điều trị phục hồi chức năng vô cùng khó khăn", bác sĩ Khánh nói. 

Nằm ngủ gối quá cao (trên 6 cm), nằm đệm quá mềm, thói quen nằm võng, đặt máy tính quá thấp trên bàn làm việc hoặc thói quen cúi gằm mặt để dùng điện thoại... đều gây hại cho cột sống cổ và cột sống lưng. Cúi lom khom khi bê nhấc vật nặng, nhấc vật nặng đột ngột, nhấc vật nặng khi tư thế chưa thoải mái, nhấc vật nặng tư thế với, không khởi động các khớp lúc bê vác, bê vác vật nặng quá sức mà không gọi người hỗ trợ... chính là những nguyên nhân hàng đầu gây thoát vị đĩa đệm cấp tính, dãn đứt gân cơ vai hoặc gãy xương cổ tay, cánh tay ở người cao tuổi.

Bệnh lý xương khớp khiến tay chân cứng còng, khó vận động. Ảnh: Goqii

Bác sĩ khuyên luyện tập thể dục, thể thao vừa sức sẽ giúp cơ bắp khỏe mạnh, khí huyết lưu thông và dự phòng loãng xương, tắc mạch. Luôn khởi động trước khi chơi thể thao và chọn môn phù hợp với tuổi tác. Ngoài ra, cần bỏ thuốc lá và giảm uống rượu. "Nhiều người nghĩ đơn giản uống rượu chỉ hại gan, dạ dày hoặc hút thuốc chỉ ảnh hưởng đến phổi, thực tế, thuốc lá được xếp vào nhóm nguyên nhân hằng đầu gây thoái hoá xương khớp còn rượu mạnh thường gây tắc những mao mạch li ti đưa máu và dinh dưỡng đến nuôi các mô trong cơ thể", bác sĩ nói. Bác sĩ từng điều trị cho nhiều thanh niên 30 tuổi nhưng đã bị hoại tử chỏm xương đùi do thói quen dùng bia rượu và thuốc lá từ quá sớm. 

Trong lao động, đi lại hay thể thao, chúng ta cũng luôn cần có dụng cụ bảo hộ hỗ trợ như gối cổ và đai hỗ trợ lưng. "Tôi thường xuyên mặc đai lưng khi tham gia những ca phẫu thuật lớn nhiều giờ, luôn sử dụng gối cổ, đai lưng khi lái xe đường dài trên một tiếng", bác sĩ cho biết. 

Rất nhiều bệnh nhân, đặc biệt trẻ em bị chấn thương vùng khớp như khớp khuỷ, khớp cổ chân, khớp gối... không được thăm khám và điều trị bài bản từ đầu dẫn đến hậu quả rất không tốt về sau như dính khớp, vẹo lệch trục chi, hạn chế biên độ khớp, đau nhức khớp mạn tính và thoái hoá khớp sớm...Vậy nên bệnh nhân chấn thương vùng khớp cần đưa đến thăm khám và điều trị tại nhưng nơi y tế rất chuyên sâu về xương khớp để xử lý tốt ngay từ ban đầu, tránh những hậu quả xấu về lâu dài. 

Trừ gãy xương hoặc thoái hóa khớp tuổi già, còn lại hầu hết chấn thương và bệnh lý xương khớp cần chụp cộng hưởng từ mới thấy rõ tổn thương. Nhiều bệnh nhân bị chấn thương khớp vai, chấn thương gối hoặc đau lưng nhưng khi đến thăm khám chỉ được chụp X-quang, siêu âm và xét nghiệm trong khi những thăm dò đó sẽ không thể cho chúng ta thấy rõ trực tiếp những tổn thương.

Thúy Quỳnh