Trang Chủ Tin tức Yếu tố gây nên bệnh lý nhồi máu cơ tim hay bệnh vành tim

Yếu tố gây nên bệnh lý nhồi máu cơ tim hay bệnh vành tim

21/06/2018 08:06 | tim mạch

Một nhóm các yếu tố nguy cơ được gọi là hội chứng X đặt ra một nguy cơ đặc biệt cao đối với tim và các bệnh khác.

nhồi máu cơ tim

Các yếu tố nguy cơ không chỉ là hậu quả tất yếu của quá trình lão hóa không tránh khỏi mà còn chủ yếu liên quan đến lối sống và các yếu tố môi trường. Nguy cơ bệnh tim tăng lên khi có nhiều yếu tố nguy cơ cùng hiện diện. Các yếu tố nguy cơ quan trọng nhất là cholesterol "xấu", nồng độ lipid cao, béo phì, hút thuốc lá và cao huyết áp. 

Một nhóm các yếu tố nguy cơ được gọi là hội chứng X đặt ra một nguy cơ đặc biệt cao đối với tim và các bệnh khác. Hội chứng này bao gồm có đường máu cao, huyết áp cao, cholesterol "tốt" (HDL) thấp và triglyceride cao. Hội chứng này xảy ra khoảng 3% nam giới và 3,4% nữ giới có lẽ do sự bất thường của các tiểu động mạch.

Ngược lại, nguy cơ giảm thấp khi vắng mặt nhiều yếu tố nguy cơ. Trong một nghiên cứu tiến hành ở những đàn ông và phụ nữ ở mọi lứa tuổi, không hút thuốc, không bệnh lý tiểu đường có mức cholesterol thấp (dưới 200 mg/ml) và huyết áp (dưới 120/80) có nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim là 77% và thấp hơn so với những người có yếu tố nguy cơ là 92% và những người này cũng có nguy cơ thấp về đột qụy não và ung thư. 

Tương tự như vậy, một nghiên cứu báo cáo rằng những người tích cực theo đuổi một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống ít chất béo, kiểm soát stress, cai thuốc lá, tập thể dục vừa phải làm giảm đáng kể nguy cơ bị đau tim, phẫu thuật tim, và tử vong.

Giới tính

Bệnh động mạch vành thường gặp ở nam giới tuổi trung niên. Nhưng trên thực tế, phụ nữ có nhiều khả năng bị đau thắt ngực hơn nam giới và tỷ lệ sống sót sau nhồi máu cơ tim lại tương tự như nam giới. Hơn nữa, những phụ nữ trẻ có nguy cơ tử vong sau nhồi máu cơ tim cao hơn nam giới cùng độ tuổi với mình.

Hút thuốc lá

Những người hút thuốc lá ở tuổi ba mươi và bốn mươi có tỷ lệ nhồi máu cơ tim cao hơn gấp 5 lần so với nhóm không hút thuốc. Hút thuốc lá có thể là nguyên nhân trực tiếp ít nhất 20% của tất cả các ca tử vong do bệnh tim, hoặc khoảng 120.000 ca tử vong hàng năm. Xì gà, thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ tử vong sớm do bệnh tim, mặc dù có những bằng chứng mạnh mẽ hơn là do khói thuốc lá. Tác hại của thuốc lá đối với tim là đa dạng:

- Hút thuốc làm giảm nồng độ HDL (còn gọi là cholesterol tốt) thậm chí ở lứa tuổi thanh thiếu niên;

- Làm suy giảm tính đàn hồi thành mạch, các mạch máu lớn trong cơ thể và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông;

- Làm tăng hoạt tính của hệ thần kinh giao cảm mà điều hòa tim và mạch máu;

- Khói thuốc lá có thể làm tăng bệnh lý tim mạch ở phụ nữ thông qua nội tiết tố là thiếu hụt estrogen.

Lipid cholesterol và khác

Một số nghiên cứu hiện nay đã chứng minh rằng việc làm giảm LDL và nồng độ cholesterol toàn phần cũng như làm tăng mức HDL đã cải thiện tỷ lệ sống còn và ngăn ngừa nhồi máu cơ tim.

Tùy vào mỗi yếu tố nguy cơ mà nên cố gắng đạt mức cholesterol dưới đây:

- Mục tiêu cholesterol chung:

Mức cholesterol toàn phần: thấp hơn hoặc bằng 200 mg/dl;

+ Mức cholesterol LDL: thấp hơn hoặc bằng 160 mg/dl hay nói đúng hơn là càng thấp càng tốt. Mức HDL-cholesterol: 45 mg/dL đối với nam và 50 mg/dL đối với phụ nữ, với tất cả mọi người hướng tới khoảng 60 hay càng cao càng tốt;

+ Mức triglyceride: thấp hơn hoặc bằng 200 mg/dL (mặc dù một số bằng chứng đề nghị rằng mọi người nên hướng dến mức dưới 100 mg/dL để giảm nguy cơ bệnh tim);

+ Mục tiêu cho những người có hai hoặc nhiều yếu tố nguy cơ bệnh tim: Mức LDL thấp hơn hoặc bằng 130 mg/dl.

 - Mục tiêu cho những người có bệnh tim:

Mức LDL dưới 100 mg/dl. Sự gia tăng nồng độ các chất béo khác, bao gồm lipoprotein (a) và apolipoprotein A-1 và B cũng đang là chỉ điểm quan trọng của nguy cơ bệnh tim. Ví dụ: Apolipoprotein B thực sự là một chỉ số rất chính xác về nguy cơ mắc bệnh tim ở phụ nữ.

Huyết áp cao:

Huyết áp cao, hoặc tăng huyết áp, từ lâu đã được chứng minh là một nguyên nhân của bệnh động mạch vành. Huyết áp được phân loại như:

+ Tối ưu (dưới 120/80 mmHg);

+ Bình thường (từ 120/80 và 130/85 mm Hg);

+ Bình thường cao (từ 130/85 và 139/89)

+ Tăng huyết áp hoặc huyết áp cao (140/90).

Một số nghiên cứu nói rằng huyết áp bình thường cao đặt ra nguy cơ cao hơn đối với các bệnh lý tim mạch và đột quỵ. Mặc dù các điều tra khác cho thấy nguy cơ này tồn tại chủ yếu ở những người bị bệnh tiểu đường. Hiện nay, đã báo cáo rằng sự gia tăng HA tâm thu là một chỉ số phản chính xác hơn về cao HA, đặc biệt là ở người già. 

Ngoài ra, sự khác biệt giữa hai chỉ số HA, được gọi là áp lực mạch có vẻ như là có liên quan với việc tăng nguy cơ mạch vành. Áp lực mạch cao hơn đi kèm với sự gia tăng nguy cơ về bệnh mạch vành.

Lối sống ít vận động và tập thể dục

Những người ít vận động có tần suất bị nhồi máu cơ tim gấp hai lần so với những người tập thể dục thường xuyên. Thường xuyên tập thể dục aerobic vừa phải luôn có lợi cho tim trong nhiều phương diện. Chẳng hạn, đi bộ nhanh có những ưu điểm sau:

+ Làm giảm nhịp tim và HA;

+ Cải thiện cholesterol và làm giảm lượng đường trong máu;

+ Mở rộng lòng mạch máu và nếu kết hợp với một chế độ ăn uống lành mạnh có thể cải thiện các yếu tố đông máu;

+ Làm giảm stress và cải thiện tâm lý.

Một số nghiên cứu cho rằng để bảo vệ trái tim tốt nhất, không chỉ là khoảng thời gian cần tập thể dục mà còn liên quan tổng tiêu hao năng lượng hằng ngày. Vì vậy, cách tốt nhất để tập thể dục có thể là thực hiện nhiều bài tập ngắn với cường độ cao. Ngay cả những người lớn tuổi bị đau thắt ngực không ổn định hoặc những người đã bị nhồi máu cơ tim trước đó cũng có thể được hưởng lợi từ một chương trình tập thể dục phù hợp, được thiết kế bởi chính các bác sĩ từng điều trị cho họ. 

Bài tập rèn luyện và tăng cường các cơ ngực cũng được chứng minh là rất quan trọng đối với bệnh nhân đau thắt ngực. Cũng cần lưu ý rằng tập thể dục vất vả và đột ngột có thể gây ra nguy cơ bị đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim. Các hoạt động liên quan đến nâng cao cánh tay quá khỏi đầu cũng có thể là yếu tố nguy cơ. 

Các bệnh nhân đau thắt ngực cũng đừng bao giờ nên tập thể dục ngay sau khi ăn. Những người có yếu tố nguy cơ tim mạch cần có một chỉ định tập luyện chi tiết và rõ ràng. Và với tất cả mọi người, kể cả người khỏe mạnh cũng nên lưu ý sự quá tải của chính bản thân mình khi luyện tập.

Bệnh tiểu đường và kháng insulin

Nhồi máu cơ tim chiếm 60% và đột quỵ chiếm tới 25% các ca tử vong ở tất cả các bệnh nhân bệnh tiểu đường. Một nghiên cứu báo cáo rằng những người bị bệnh tiểu đường type 2 và không có tiền sử về bệnh tim mạch có cùng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim giống như những người có tiền sử bệnh tim mà không mắc bệnh tiểu đường.

Tiểu đường kháng insulin mạn tính dường như có tác hại đáng kể đến tim. Bệnh lý này xảy ra khi nồng độ insulin là bình thường đến cao nhưng cơ thể không thể sử dụng insulin để điều hòa chuyển hóa đường trong máu cũng như dự trữ để tạo năng lượng. Trong trường hợp này, cơ thể bù trừ bằng cách tăng nồng độ insulin thêm nữa qua đó làm tăng nồng độ triglyceride và làm giảm HDL cholesterol (cholesterol tốt). 

Bình thường, insulin kích thích việc phóng thích hai chất endothelin và oxit nitric, có vai trò quan trọng trong việc duy trì lưu thông và tính đàn hồi thành mạch. Đề kháng insulin có thể gây ra sự mất cân bằng trong các chất này.

Hàm lượng homocysteine

Sự tăng cao bất thường nồng độ của axit amin homocysteine trong máu có liên quan chặt chẽ với tăng nguy cơ bệnh động mạch vành và đột quỵ. Homocysteine có thể gây tổn thương lớp nội mạc thành động mạch và hình thành cục máu đông. Nồng độ cực cao xảy ra khi thiếu hụt vitamin B6, B12, và acid folic. 

Một số chuyên gia tin rằng nồng độ cao của homocysteine chỉ là dấu hiệu chỉ điểm của bệnh tim nhưng không phải là yếu tố nguyên nhân. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu báo cáo rằng có mối liên quan chặt chẽ giữa các yếu tố này và bệnh tim.

Béo phì

Béo phì có liên quan đến tăng huyết áp, đái tháo đường, nồng độ cholesterol bất thường, và lười tập thể dục, tất cả những điều này đều góp phần vào nguy cơ nhồi máu cơ tim. Béo bụng (bụng bia) là một nguy cơ đặc biệt. Thật vậy, nghiên cứu năm 2000 đã báo cáo rằng những người đàn ông có vòng eo lớn hơn 36 inch (91,44 cm) và nồng độ triglyceride cao hơn 2 mmol/L có nguy cơ cao mắc bệnh tim trong vòng năm năm. 

Béo phì ở trẻ em có nguy cơ mắc bệnh tim lớn trong tương lai hơn là tiền sử gia đình có bệnh tim. Những người thừa cân ở tuổi trung niên vẫn có thể không giảm được nguy cơ mắc bệnh mạch vành trong tương lai, ngay cả khi họ giảm được trọng lượng thừa.

Nguồn: Viện Sốt rét - Ký Sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn (Bộ Y tế)